MBABAR MISTERI DONGENG PUTHUK WATU KAMBANG
Penulis : Siswo Nurwahyudi
Penulis : Siswo Nurwahyudi
<episode 8>
I. VIII. TALI LAWE ING KITAB KUNA
Buku kandel dijilid
rapi ukuran A-4 tinumpuk ana telu ing pangkone kakangku sing anteng jinem ing
kursi penjalin, siji werna samak kuning, sijine werna ijo pupus, lan sijine sing
ngisor dhewe werna abu-abu. Swara adzan luhur keprungu banter ing teras kene,
nanging aku wong telu isih katenggengen najan tamu wadon saka Walanda wis
mungkur ana yen seprapat jaman. Seminggu meneh janji arep bali mrene ngrembug
bab proyek penelitiane. Dheweke arep bali nyang Jakarta dhisik ngurus
surat-surat lan perijinan proyek penelitian sing durung rampung.
Dak sawang kakangku
katon lagi mikir jero, najan panyawange cemlorot adoh menyang awang-uwung
nanging ngandhut kilatan-kilatan pikiran sing ora kosong. Ambegane temata alus
nanging unjale rada dawa ora kaya padatan, beda banget karo unjale napas mbakyu
ipe sing sajak ora jenak. Wusana mbakyu pancen katon ora jenak meneh
jejagongan, nuli pamitan mungkur mlebu ngomah. Dene aku dhewe kaya kesirep
swasana kebak rasa penasaran campur kuwatir marang sikepe kakangku sing ora
sabaene, katon banget kakangku yen mikir abot. Sajak ngluwihi jaman narayana
biyen nalika mikir biaya urip lan sekolahe adhik-adhike. Aku lagi bisa rada
ayem nalika kakangku noleh karo mesem lan ngajak mangan, swarane mbakyu ya wis
wongsal-wangsul celuk-celuk ngajak mangan awan.
Aku langsung nuju
ruang makan dene kangmasku bablas pamit memburi nuju gazebo kanggo nyeleh buku
telung jilid saka wong wadon Walanda mau. Ora nganti rong menit aku wong telu
wis kumpul ing meja makan ngrahapi masakane mbakyuku sing saiki nyayur bobor
godhong kunci lan bothok tempe campur teri lan lamtara. Rampung kuwi dialog ing
meja makan mbahas topik tamu Walanda sing pranyata wujud wong wadon Jawa. Semu
gumun semu kemekelen awit sadurunge ora nggraita babarpisan yen bulene jebul
bule sing asale sakkampung dhewe ateges padha tunggal ras. Nanging uga gawe
ngrantes ati krana babadan uripe sing kasamun rasa sepi kemlayangan kadidene anak
sato ontang-anting kelangan babon lan kabesus lesus oncat-onclang saka habitat
asale. Tekade, mumpung ana proyek penelitian ing tanah Jawa mula niyat arep nggoleki
sanak kadange sabisa-bisane lan kudu ketemu senajan mung nemoni pathok lemah
kubure.
“Piye? Sampeyan sida
sanggup mbantu apa gak?”, pitakone mbakyu marang bojone.
“Ah, embuh. Tak
sinaonane dhisik”.
“Sampeyan kudu teges,
nek iya ya iya, nek ogak ya gak. Soale nganggo teken kontrak kerja bereng”.
“Lha iya, wong
penelitian wae kok nganggo tanda tangan kontrak. Kuwi sing aku ora cocok, kaya
mergawe proyek wae.”
“Kanggone dheweke iku
pancen proyek ta Kang. Aturan nyang negara Eropa pancen kudu ngono. Sampeyan
dipetung tenaga profesional. Mbesuk isine dokumen kontrak kurang luwihe unine nyebut
jenis kontrak kerja sing uga nyebut honor lan lawase wektu kerja sama proyek.
Ora mung sampeyan, kabeh narasumber ya mengko bakale oleh honorarium. Pancen wis
mengkono aturan lan cara nyambutgawene wong kana”, aku nimpali nyoba menehi
ngerti kangmasku sing sajak ora nate ngadhepi peneliti Eropa.
“Kuwi sing jenenge
desa mawa cara, seje desa carane gak padha”, tindhese mbakyu ipe.
“Iki dudu urusan desa
meneh, iki urusane beda negara. Desa karo negara kok dipadhakke”, ujare
kangmasku sinambi menyat saka kursi terus nglewes menyang gazebo mburi.
Saka solah lan lakune
aku paham banget yen kakangku lagi ora semangat, lan bab proyek penelitian iki
katon ngreridhu ati lan pikirane. Menawa wae kakangku pancen ora kulina utawa
durung mangerteni ithak-ithuke proyek penelitian ilmiah, wong pancene blas ora
nate kambon bangku kuliah.
“Kangem kuwi bingung,
arep ora ditampa kok ngesakna merga sing njaluk wong manca negara. Kathik sing
nglantarna kanca sinarawedi padha-padha pelukise sing hubungane wis kaya
sedulur. Arep ditampa kok nyalahi prinsipe dhewe, karepe moh mergawe terikat
kathik nganggo teken kontrak bereng. Kangem kuwi ya ngono kuwi, aku paham
aten-atenane”, ujare mbakyu ipe nerangake.
“Ya, Yu. Aku ya paham”,
jawabku alon karo nyawang kakangku saka cendhela.
Dak sawang saka
cendhela ruang makan kene kangmasku sagi sila lungguh sendhen cagak gazebo karo
mbukaki lembar-lembar buku. Siji mbaka siji buku telu kuwi dibukaki acak banjur
nyandhak buku cover abu-abu njur diwaca kanthi premana kaca mbaka kaca. Dumadakan
kakangku rada mbengok nyeluk aku nanging pandulune ora ucul saka buku, aku
kaget lan enggal sumaur. Jangkahku rada dak rikatake tumuju menyang gazebo
nyusul kakangku.
“Eneng apa Kang?”
“Mrenea, kene lungguh
kene”.
“Ya, Kang.”
“Coba delengen iki,
sing ditulis neng ngisor garis iki basa ngendi?”
“Iki basa Landa, Kang”,
sumaurku sawise nyetitekake catatan kaki ing buku kuwi.
“Kowe ngerti artine?”
“Ngerti, Kang. Ning
ana kosakata siji loro sing kudu tak deleng neng kamus. Gampang kuwi Kang. Kari
mbukak google translate”.
“Kowe ngerti tenan?
Paham tenan?”
“Paham, Kang. Kene bukune
tak artekke.”
Lungguhku sing maune
adu arep dak geser pindah jejer kakangku. Nuli buku dak seleh jogan antarane
aku lan kakangku. Alon-alon tak terangke yen tulisan Landa iki wujud catatan
kaki, dene tulisan ing ndhuwure garis mujudake transkrip saka perkamen sing
asli lan ditulis apa anane nganggo wujud aksara asline. Dene rong jilid buku samak
werna kuning lan ijo pupus iku wujud lan isine cetakan saka foto asline
perkamen.
“Sing rong buku kuwi
aku wis cetha, Cung. Aksarane aksara Kawi, ning basane basa Jawa tengahan.”
“Oo… yen basa Jawa Tengah
aku mesthine rak ya paham ta Kang.”
“Ngawur. Dudu basa
Jawa Tengah. Nanging basa Jawa jaman tengahan. Antarane kuno karo saiki.”
“Oo.. ngono ya Kang? Tak kira basa Jogja Solo apa Semarangan sing saiki kae”.
“Ora. Lha yen mung
maca lan nerjemahke sing rong buku kuwi aku bisa. Nanging sing eneng cathetane
basa Landa iki aku kudu mbok kancani.”
“Siap, Kang. Jan-jane
isine buku loro kuwi bab apa ta Kang?”
“Ya embuh, wong
durung tak waca kabeh. Mengko wae lah. Wis kowe kana gek istirahat apa piye
kana. Aku tak ngrampungke gambarku dhisik”, ujare kakangku mungkasi gunem
sinambi nutup buku njur ditumpuk disurung menyang pojok mepet lemari kaca sing
uga isi buku-buku lan katalog lukisan kang temata rapi.
Tanpa ngenteni
sumaurku kakangku menyat ngadeg njur mbukak kain tutup kanvas sing mapan ing
tripot sisih lor. Ana tripot telu sing wis siaga sak kanvase, ana siji sing
kosong semendhe ing sisih wetan. Kakangku wis katon lungguh ing dhingklik kayu
ngadhep kanvas isi lukisan saemper model gambar pawongan lanang sing katon wis
wangun lan cetha karaktere. Lukisan kuwi isih disawang wae karo tangane loro
diobah-obahake ing kiwa-tengene sirah, gerakane emba lagi grayang-grayang angin.
Banjur disorohke nyang ngarep kanvas ganti driji-drijine sing obah-obah. Pungkasane
epek-epek loro mapan ing pupu ngiwa-nengen dianggo kaya lagi klothekan kendhang
njur tutuge nyandhak kuwas lan palet isi cet werna-werni. Aku mung wani nyawang
saka pinggir gazebo. Tangan tuwa kuwi isih katon trampil ngobahake kuwas ing
kanvas tanpa ana tremor babar pisan. Bola-bali tangane nyandhak pucuk andhuk
sing semampir ing pundhak kiwa ngelap kringet sing mrembes ing bathuk lan
gulune. Kala-kala leren sedhela kanggo nyetiti asil goresane, nanging babar
pisan ora ngrewes samubarang sing ana kiwa tengene. Konsentrasine wutuh tumuju
marang kanvas. Mula supaya anane aku ora ngganggu gawe engal aku sumingkir
niyat istirahat nyang kamar utawa mbuh apa mengko sing tak lakoni yen ora bisa
istirahat.
*****
“Heh, ndoke rene tak
ndhari”, mbakyuku ngagetake aku sing nembe wae njangkah sesisih ing lawang mburi
lan langsung nggeret tanganku tumuju ruang tamu. Najan swarane dilirihake meksa
aku kaget lan manut wae kepengin ngreti apa sing dikarepake.
“Iki maeng Landa wedok
tilpun neh. Jare gung sida budhal ngko sore. Ngko bengi nek isa awake dhewe
wong telu dikon dolan nok hotel ape ditraktir mangan nok resto hotel. Piye?”,
ujare mbakyu karo isih nywara lirih kaya wong bisik-bisik.
“Ya terserah Kange ta
Yu. Aku mung trima manut”, semaurku uga melu nimbangi nywara lirih.
“Nek kangem gak gelem
piye?”
“Lha ya kuwi. Aku ra
wani ngarani Yu”.
“Terus dhek maeng
piye? Kangem gelem nyanggupi kontrak?”
“Durung Yu. Wong
bukune rung diwaca kabeh”.
“Nek rumangsaku kok
gelem, tapi gak usah nganggo kontrak-kontrakan. Kangem kuwi uwonge angel-angel
gampang. Nek wis kadhung sanggup mbok gak dibayar mesthi dilakoni, tapi nek emoh
ya emoh”.
“Aku paham Yu. Nanging
ya piye ya Yu?”
“Ya wis, karek koko kangem piye karepe. Tapi nek isa aja ditolak, ngesakna”.
“Muga-muga Kange
gelem Yu. Yen karepku aja nganti ditulak. Nanging kabeh putusane mung ana
tangane Kange.”
“Ah, emboh. Bingung aku.
Wis ayo jagongan nok ngarep tak gawekna kopi.”
“Aku teh manis wae Yu”.
“Wedang sere ya? Eh, ya
wis teh, wedange sere koko bengi wae enak, anget”.
Sinambi ngenteni teh manis
aku lungguh klesetan ing jogan teras. Najan hawane rada sumuk nanging regenge
tetanduran ing plataran lan angin sing semilir marakke hawane nggawa rasa
ngantuk. Pikiranku grambyang tekan ngendi-endi, wiwit jaman nalika aku bocah cilik
tumekane dewasa ing omah kene nganti dina saiki lan kedadeyan-kedadeyan aneh
sing tak alami akhir-akhir iki. Aku njur kelingan cathetan-cathetanku sing isih
kari ing bagasi mobil, cathetan sing nyurung krentegku supaya ngupadi
batangane. Aku yakin yen batangane bakal ketemu ing daleme Simbah, nanging aku
durung bisa mbayangake kepriye carane miwiti lan kepriye bakal ngluwari bab
sing isih katon ruwet mengkone.
“Lho, lak malah turu
klekaran nok jogan. Iki lho tehe karo kuwi kripike ijek nok lodhong kuwi”.
“Ora turu kok, Yu. Mung
rem-reman thok karo ngenteni sampeyan”, jawabku sinambi enggal jekekal lungguh.
“Klesetan nok kene iki
ncen enak, aku wae sering keturon nek slendhen jungokan nok kene”.
“Lha tehe kok mung
siji Yu?”
“Wis kono nggo
awakem, aku wis plempogen ki maeng”.
Jejagongan awan iki
tak seja ora mbahas bab sing kedadeyan wingi nyang omah kidul. Sing akeh
critane mbakyu ipeku bab asal-usul riwayat uripe nganti puluhan tahun urip
nyang Bali dirabi pelukis Perancis sing nganti saiki galerine isih diurus
mbakyu. Mula mbakyu sesasi sepisan mesthi lunga nyang Bali, kadhang telung dina
kadhang seminggu. Kontrake galeri isih rolas tahun meneh, rencana ora arep
diperpanjang. Isine galeri mung karya lukise kakangku karo wong Perancis mantan
bojone mbakyu.
“Biyen ditunggoni
dhewe, wong omahe ya nok kono.”
“Omahe sapa Yu sing
dikontrak?”
“Kontrake lemah thok,
bangunane mbangun dhewe.”
“Terus nek kontrake
entek, bangunane piye?”
“Bangunane ya dadi
weke sing nduwe tanah”.
“Kok ora dituku pisan
wae?”
“Tanahe? Nok Bali
kana nek gak wong Bali asli gak oleh tuku lemah. Kontrak thok oleh, nyewa
pirang taun ngono terus isa diperpanjang nek sing nduwe tanah ngijini.”
“Saiki sing nunggoni
galeri sapa?”
“Enek, wong saka biro
travel. Kontrak, kerja sama limang taun nganggo perjanjian notaris atas namaku”.
“Suk emben yen entek
kontrak?”
“Diperpanjang ya isa,
ganti liya ya kenek. Sing penting padha mlakune, kene mlaku kono ya mlaku”.
“Sampeyan kok kersa
rabi karo kange biyen piye?”
“Aku karo kangem kuwi
wis kenal suwe, kerja sama wis suwe. Karo sing bojoku biyen, kangem wis
dianggep sedulur dhewe. Intine saiki sing penting padha nitip awak. Aku karo
kangem padha wae, wis padha umur butoh nata awak butoh ayem. Sing penting urip diniyati
lan dilakoni apik, padha ikhlase. Padha-padha ngugemi janji aja ngantek blenja.
Aku nyawang kangem ayem, atiku wis marem."
“Ya, Yu. Aku sing
mung pirang ndina nyawang sampeyan wong loro melu bungah, sampeyan karo
kangmasku wis katon cocok. Aku maturnuwun banget, Yu”.
Sabanjure jejagongan
luwih akeh guyon mbahas bab pengalaman urip sing lucu-lucu. Jebule mbakyuku ipe
uga pinter gawe crita sing mbanyol, gek basa lan dialeke sing khas nambahi banget
lucune. Apa maneh yen tak jak guneman cara Inggris, logate sing medhok marakke
basa Inggrise dadi rada aneh ing kuping nanging juntrung lan temata. Mula olehku
jejagongan ya nganggo basa campur-campur, ana Jawa lan Inggris campur basa
Indonesia. Solahe basa lan awake sing gandhes luwes imbuh modulasi sing ulem
saya gawe kagumku marang dheweke. Ing batin aku ngucap sukur dene Pengeran Kang
Maha Wikan wis paring jodho kang banget apike marang kangmasku sing banget dak
tresnani. Semono uga rasa urmatku marang mbakyuku ipe iki tansaya kandel, awit
dheweke pancen bisa ngenggoni sapantese dadi wong sing luwih tuwa nanging
grapyak semanak kaya ora ana jarak najan lagi wae tetepungan.
*****
Srengenge sedhela
meneh bakal mancik wanci surup, aku wis rampung reresik awak lan ganti kaos lan
kathok cekak sport senenganku. Aku metu menyang latar mburi, kangmasku lagi
siram-siram tanduran dene mbakyuku iwut makani marmut sapirang-pirang sing
ngrumpyung pencolotan ing sikile. Kurungan-kurungan manuk tak sawang wis padha
mapan cementhel ing panggone dhewe-dhewe. Jangkahku alon-alon nyeraki kakangku
sing wis rampung nyemproti tetandurane.
“Eh, kowe Cung?”
“Ya, Kang.”
“Mreneya Cung, enek
sing arep tak rembug. Penting”.
Aku ngetutake
kakangku ing mburine mlebu gazebo, kaya sabene aku sakloron lungguh sila adu
arep. Kakangku nuli nyandhak buku loro werna kuning lan ijo pupus, tanganku
ditarik nganti awakku mepet lungguh ing sisihe tengen. Tangane kakangku nuli
ngepuk-epuk tumpukan buku loro ing pangkone.
“Cung. Iki dudu buku
sembarangan, asline pancen kitab. Isine sing kuning pancen dongeng, nanging
dudu dongeng biasa. Sing ijo isine crita sing mawa sesandhi lan angka tahun kedadeyan jaman biyen. Wis tak waca kabeh. Wong Landa Jawa kuwi pancen pinter
tenan, ngerti yen iki kitab istimewa. Kitab loro iki yen diwaca saktleraman wae
kaya ora ana hubungane, nanging sejatine kitab loro iki nyambung banget amarga
ngandhut jeneng-jeneng lan papan panggonan sing padha apadene saemper”, ucape
kakangku kanthi swara lirih ing kupingku.
Kandheg sedhela olehe
ngomong, kakangku mandeng mripatku karo drijine kiwa ditempelke lambeku
pratandha aku diakon meneng wae.
“Jebule, iki kitab
dongeng sing kerep didongengake Simbah marang kowe biyen. Lengkap, ya iki
kitabe”.
Aku sakala njombla
kaget, nanging karo kakangku enggal dithekem guluku sisih mburi ditarik. Lambene
kakangku ditempelake kupingku.
“Sssstttt…!”
*****
Ana candhake..........<episode 9>
Tidak ada komentar:
Posting Komentar